Michalina Mrozik

Losy Michaliny Mrozik są ilustracją dziejów Polski w XX-tym wieku. Urodzona poza granicami Polski, jako kilkunastoletnia dziewczyna tuż po wojnie, znalazła się w Polsce, na Dolnym Śląsku. Ojciec urodził się na Wołyniu, we wsi Kolonia Śląska w miejscowości Włodzimierz. Cała rodzina opuściła Polskę w 1892 roku i udała się do Bośni. Pytana o powód wyjazdu na Bałkany mówi: „Ojciec opowiadał, że w Polsce przed I wojną – było bardzo ciasno, więc jechali za chlebem. Nas było dwanaścioro, matka z domu Radomska pochodziła ze zdrobniałej szlachty. A po II wojnie w 1946 roku wszyscy przyjechaliśmy tutaj do gminy Bolesławiec, 27 transportem, dużo nas było. Przywieźliśmy tu swoje zboże – bo po żniwach, bydło, krowy. Te piosenki, co śpiewam, nauczyłam się od ojca. W domu wszyscy mówili czysto po polsku, choć ja chodziłam do jugosłowiańskiej szkoły. Tatuś mówił czysto po polsku, gramatycznie, mateczki z Krakowa byli, nie umieli czytać, ani pisać, to ojciec sam uczył nas czytać i pisać. Cała wioska tam była polska. Starsi mieli nawet stroje. Te pieśni, które śpiewam, a znam ich bardzo dużo, to znam od rodziców.”

Z Michaliną Mrozik spotkałam się w roku 1983 na festiwalu w Kazimierzu, robiąc nagrania dla Polskiego Radia. Był późny wieczór, kiedy przed mikrofonami stanął zespół z Przejęsławia i zaczął śpiewać na głosy niezbyt ciekawe, popularne pieśni. Ojej, co tu nagrywać – pomyślałam, ale wtedy mój wzrok spoczął na drobnej kobiecie o dobrych oczach, w chusteczce na głowie. „A może pani pamięta taką pieśń, co się zaczyna słowami – Pod Kamieńcem pod Podolskim?”. Często pytałam o tę pieśń, i kilka innych, zupełnie zapomnianych a cennych zabytków ludowych ballad. „Nie, tej nie pamiętam, tylko o taką – i tu Pani Michalina zaczęła śpiewać: „Tam pod lasem pod podolskim stoi cesarz ze swym wojskiem”.  Wstrzymałam oddech z wrażenia i po chwili mówię – piękna, nagrajmy ją. Ale muszę sama, bo zespół tego nie zna – powiedziała. To było oczywiste, bo pieśń, choć w stosunku do oryginału zapewne z XVII wieku, nieco zmienionej treści, ale jednak archaiczna w każdym calu, nie nadawała się do zespołowego śpiewu.

A po tej pieśni, choć było bardzo późno, z pamięci pani Mrozik wyleciało jeszcze kilka wspaniałych pieśni, które odbyły przecież niemałą drogę do Kazimierza – z Wołynia do Chorwacji przez Bośnię, gdzie były śpiewane w rodzinie, potem na Dolny Śląsk, gdzie już przetrwały tylko w głowach trzech sióstr z domu Kida.